مقدمه
سلامت پوست حیوانات خانگی به ویژه سگ‌ها، نقش مهمی در کیفیت زندگی و رفاه آن‌ها دارد. یکی از بیماری‌های شایع پوستی که گاهی موجب نگرانی صاحبان سگ‌ها می‌شود، دمودیکوز یا دمودکوز است. این بیماری که ناشی از رشد بیش‌ازحد کنه‌ای میکروسکوپی به نام Demodex canis می‌باشد، می‌تواند به درجات مختلفی پوست حیوان را درگیر کند. در این مقاله، به بررسی دقیق این انگل، علائم بالینی، روش‌های تشخیص، راهکارهای درمان و توصیه‌های پیشگیرانه خواهیم پرداخت.
دمودکس چیست؟
Demodex canis یک انگل پوستی میکروسکوپی و کشیده‌شکل است که در فولیکول‌های مو و غدد چربی پوست سگ‌ها زندگی می‌کند. به‌طور طبیعی، بیشتر سگ‌ها در دوره‌ای از زندگی خود میزبان تعداد اندکی از این انگل هستند، بدون آن‌که علائمی از بیماری بروز دهند. با این حال، در شرایطی که سیستم ایمنی بدن تضعیف می‌شود، جمعیت دمودکس از کنترل خارج شده و منجر به بروز بیماری التهابی پوستی می‌گردد که به آن دمودیکوز می‌گویند.
انواع دمودیکوز
بسته به میزان گسترش و محل درگیری پوست، دمودیکوز به سه شکل بالینی تقسیم می‌شود:
۱. دمودیکوز موضعی (Localized Demodicosis)
در این حالت، تنها چند ناحیه محدود از بدن دچار ریزش مو، قرمزی، و پوسته‌ریزی می‌شود. معمولا در توله‌سگ‌ها دیده شده و در بسیاری از موارد خودبه‌خود و بدون نیاز به درمان خاصی بهبود می‌یابد. اغلب نواحی درگیر شامل صورت، اطراف چشم‌ها و پاهای جلویی هستند.
۲. دمودیکوز عمومی (Generalized Demodicosis)
در نوع عمومی، نواحی وسیع‌تری از بدن درگیر می‌شوند. ضایعات پوستی ممکن است سراسر تنه، گردن، اندام‌ها و حتی پنجه‌ها را شامل شوند. این نوع شدیدتر بیماری است و نیازمند درمان‌های جدی و تخصصی است. اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به عفونت‌های ثانویه، زخم، و بدتر شدن وضعیت عمومی حیوان شود.
۳. دمودیکوز پا (Demodectic Pododermatitis)
در این نوع نادر اما مقاوم، فقط پنجه‌ها درگیر می‌شوند. تشخیص آن معمولاً دشوارتر است زیرا پوست پنجه‌ها ضخیم و چرک‌آلود می‌شود. درمان این فرم مزمن معمولاً طولانی‌تر و سخت‌تر است و ممکن است نیاز به ترکیب چند روش درمانی باشد.
روش‌های تشخیص دمودیکوز
تشخیص دقیق دمودیکوز نیازمند بررسی‌های آزمایشگاهی است. روش‌های متداول عبارت‌اند از:
دمودیکوز در سگ‌ها
-
خراش پوست (Skin Scraping): رایج‌ترین روش تشخیص، گرفتن خراش عمیق از پوست و بررسی آن زیر میکروسکوپ است تا وجود انگل مشاهده شود.
-
تریکوگرام (Trichogram): بررسی میکروسکوپی ساقه مو جهت یافتن دمودکس در فولیکول مو.
-
آزمایش PCR: روش پیشرفته‌تر و دقیق‌تری که DNA انگل را شناسایی می‌کند و در موارد مزمن یا مشکوک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
درمان دمودیکوز
درمان بسته به شدت بیماری و وضعیت عمومی سگ، ممکن است ترکیبی از داروهای موضعی، خوراکی و مراقبت‌های حمایتی باشد. برخی از گزینه‌های درمانی شامل:
-
شامپوهای ضد انگل: مانند شامپوهای حاوی پرمترین، لیندین یا بنزیل بنزوات، جهت کاهش بار انگل روی پوست.
-
داروهای موضعی و خوراکی: مثل ایورمکتین، موکیدکتین، آمیترَز یا فلوُرالانِر (Bravecto) که مستقیماً روی کنه‌ها تأثیر می‌گذارند.
-
آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت‌های ثانویه باکتریایی، لازم است آنتی‌بیوتیک نیز تجویز شود.
-
مکمل‌های تقویتی: برای بهبود سیستم ایمنی، ویتامین‌ها و اسیدهای چرب ضروری ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.
پیشگیری از دمودیکوز
اگرچه نمی‌توان حضور کامل دمودکس را حذف کرد، اما با رعایت برخی نکات می‌توان از فعال شدن و تکثیر بیش‌ازحد آن پیشگیری نمود:
-
تقویت سیستم ایمنی: با تغذیه مناسب، مکمل‌های ویتامینی و کاهش عوامل تضعیف‌کننده بدن.
-
کنترل استرس: استرس مزمن نقش زیادی در تضعیف سیستم ایمنی دارد.
-
چکاپ منظم دامپزشکی: به تشخیص زودهنگام کمک کرده و روند درمان را ساده‌تر می‌کند.
-
اجتناب از مصرف بی‌رویه داروهای کورتونی: استفاده خودسرانه یا طولانی‌مدت از کورتون‌ها می‌تواند زمینه‌ساز بروز دمودیکوز شود.
نتیجه‌گیری
دمودیکوز، اگرچه یک بیماری پوستی قابل کنترل است، اما در صورت عدم تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند به یک مشکل مزمن و دردناک برای سگ‌ها تبدیل شود. شناخت علائم اولیه، انجام بررسی‌های تشخیصی دقیق، انتخاب درمان مناسب و مراقبت‌های حمایتی، نقش مهمی در موفقیت روند درمان ایفا می‌کند. همچنین، پیشگیری با تقویت سلامت عمومی سگ، بهترین راهکار برای جلوگیری از بروز یا عود مجدد بیماری خواهد بود.
